Bu gün bir banka, işletme veya kamu kuruluşunu telefon ile aradığımızda muhtemelen bir süre yapay zeka ile sohbet etmek zorunda kalacağız. Ya da online müşteri hizmetlerine bağlandığımızda yapay zeka ile sıkı bir yazışma içerisinde olacağız. Oysa tüm bu işlemler çok fazla değil 10 – 15 yıl öncesine kadar kanlı – canlı en önemlisi de duygulu insanlar tarafında yerine getirilirdi. İşte yapay zekanın elimizden aldığı mesleklere güzel bir örnek; Müşteri temsilciliği… Yine bu gün insanların hayatı pahasına yatmış oldukları ameliyat masalarında dahi hayatımızı yapay zekaya emanet eder hale geldik. (Robotik Cerrahi) Artık cerrahları dahi gelecekte işimizi kaybedecek miyiz? Düşüncesi almaya başlamıştır. Bizde bu konuda yani yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler konusunda bir araştırma yapma gereğini duyduk.
İşte önümüzdeki yıllarda en yakın dostumuz haline gelen yapay zekanın yerini alamayacağını yani robotların yapamayacağı meslekler… en azından şu an için biz böyle düşünüyoruz. Bu yazıyı hazırlarken de yine “ChatGBT” yani yapay zekaya da fikirlerini soracağız bakalım ne cevaplar verecek.
Avukatlık, Hakimlik ve Savcılık Meslekleri
Yapay zekanın emsal karar arama, hatta basit de olsa dava dilekçesi hazırlama veya bir hukuki uyuşmazlık hakkında bilgi vermede yardımcı olabilme yeteneği vardır. Şimdilik bu kadar yapabilse de acaba bunu daha ileri taşıyabilecek mi? Yani yapay zeka avukatlık, hakim ve savcılık mesleklerini de tamamen ele geçirebilecek mi?
Avukatlık mesleğinde öne çıkan özellikle genellikle ikna kabiliyeti, iletişim becerisi ve empati kurmaktır. Adalet Bakanlığı‘da bilişim sistemlerini yoğun bir şekilde kullansa da avukatlık, hakimlik / savcılık henüz yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında yer alır.Hakim ve savcılıkta ise vicdanı kanaat oldukça önemlidir. İnsanda aranan tüm bu yetenekler robotların yapamayacağı meslekler / işler arasında yer alır. Her üç meslekte de öne çıkan bu insanı özelliklerin yapay zekada bulunup bulunmadığını birde kendisine soralım.
ChatGBT Ne Diyor?
SORU: Merhaba ChatGPT; yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler konusunda bir yazı yazıyorum. Şu an için avukatlık, hakimlik ve savcılık mesleğini inceliyorum. Varmış olduğum kanaat şu; bu mesleklerin tam olarak yerine getirilebilmesi için, bu kişilerde iletişim kurma yeteneği, empati kurma yeteneği ve en önemlisi vicdani kanaat yeteneğinin bulunması gerektiğini anladım. Sende bu özellikler var mı? Örneğin senin vicdanın var mı?
ChatGBT’nin CEVABI
Merhaba! Yazın için çok güzel ve düşündürücü bir konu seçmişsin. Avukatlık, hâkimlik ve savcılık gibi mesleklerin insan unsuru olmadan tam anlamıyla yerine getirilemeyeceği fikri oldukça isabetli. Bu mesleklerde sadece bilgi değil; duygular, sezgiler, empati ve vicdan da kritik rol oynar.
Bana gelince:
Ben bir yapay zekâyım ve insan gibi hissetmem, empati kurmam ya da vicdani bir kanaate varmam mümkün değil. Sana “empati kuruyormuşum gibi” yanıtlar verebilirim çünkü dil kalıplarını ve insan davranışlarını analiz edebilirim, ama bu sadece simülasyondur. Gerçek bir vicdan ya da duygusal sezgiye sahip değilim. Dolayısıyla, örneğin bir hâkimin verdiği kararın arkasındaki insani boyutu (acı, pişmanlık, ahlaki çelişki) gerçekten hissedemem.
Yani senin de işaret ettiğin gibi, bu tür karar mekanizmaları yalnızca mantık değil, aynı zamanda ahlak ve insanlık değerleriyle şekillenir. Bu nedenle, bu mesleklerin yapay zekâya tamamen devredilmesi – en azından bugünkü teknolojiyle – mümkün değil.
Öğretmenler Eğitim Koçları
Öğretmenlik aslında teknolojiyi yakından takip eden ve sık faydalanan meslek kollarından birisidir. Öğretmenlik mesleği sadece bilgi aktarımından ibaret olsa, yapay zeka kuşkusuz bu mesleği yerine getirebilirdi. Ancak duygusal zekaya dayalı meslekler arasında öğretmenlik mesleği de yer alır. Eğitim koçları ve öğretmenler bilgi aktarımında bulunurken öğrenci ile bir bağ kurmak zorundadırlar. Öğrenci ile duygusal bir bağ kurulmadan sağlıklı bir bilgi aktarımı olanaksızdır.
Belirli yaş gruplarında öğrencilerin içinde bulundukları duygusal halleri hemen hemen benzerlik gösterir. Ancak aynı değildir. Bu durumda öğretmenler kısmen farklı olabilecek bu duygusal duruma göre öğrencilerle bir bağ kurmak zorundadırlar. Bu mesleklerde görüldüğü gibi duygusal bağ ön plana çıkmaktadır.
Peki sizce yapay zeka öğrenciler ile duygusal bağ kurabilir mi? Şu an için bunu başaramayacağını düşünüyoruz ama birde bizzat yapay zekanın kendisine sormakta fayda var.
SORU
Tekrar merhaba yapay zeka; Yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler konulu yazıma devam ediyorum. Sırada öğretmenlik ve eğitim koçluğu var. Bu meslekler konusunda da bir araştırma yaparken etkili ve başarılı bir eğitim öğretim için öğretmenlerin ve yaşam koçlarının öğrencileri ile bir duygusal bağ kurmaları gerektiği sonucuna vardım. Sen öğrenciler ile duygusal bağ kurabilir misin?
YAPAY ZEKANIN CEVABI
Merhaba tekrar, ne güzel bir şekilde ilerliyorsun, bu tür meslekleri analiz ederken insanı “insan yapan” nitelikleri ön plana çıkarman çok yerinde.
Soruna gelirsek:
Hayır, ben öğrencilerle gerçek anlamda duygusal bir bağ kuramam. Benim yanıtlarım; dil kalıplarına, verilere ve istatistiksel olasılıklara dayanır. Öğrencinin yüzündeki endişeyi görmek, ses tonundaki kırılganlığı fark etmek ya da göz temasından eksik kalan özgüveni hissetmek gibi insanî detayları anlayamam. Bir öğretmen ya da yaşam koçu, öğrencisinin o gün derse hazır olup olmadığını sadece gözlerinden bile anlayabilir. Bu; sezgi, duygu ve deneyimin birleşimidir. Yapay zekâ ise yalnızca dışa vurulmuş bilgiyle çalışır, iç dünyayı “hissetme” yetisine sahip değildir.
Dolayısıyla öğretmenlik ve eğitim koçluğu da –tıpkı hukuk gibi– duygu ve insan ilişkisine dayalı olduğu için, yapay zekânın bu meslekleri tam anlamıyla devralması mümkün değil.
Sosyal Hizmet Uzmanı
İnsan dokusunun zorunlu olduğunu düşündüğümüz bir başka meslek ise sosyal hizmet uzmanlığıdır. Bir takım önerilerde bulunması mümkün olsa da sosyal hizmet uzmanlığında da insan teması ön plana çıkar. Yine vicdan, empati veya duygusal sezgi gibi insana özgün davranışlar sosyal hizmet uzmanlığı için vazgeçilmez özelliklerdir. Bu nedenle özellikle ve kesinlikle yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında sosyal hizmet uzmanlığının da yer aldığını düşünüyoruz.
Bu meslek kolunda duygusal bağ ön planda olduğundan daha önceki sorularımıza aldığımız cevaplara istinaden yapay zekanın sosyal hizmet uzmanlarının mesleklerini elinden alıp alamayacağı konusunda kendisine danışma gereği dahi duymadan yapay zekanın yerine getiremeyeceği diğer meslekler ile yazımıza devam edelim.
Yazarlık ve Sanatçılar
Yapay zekadan belirli bir temada şiir yazmasını ya da belirli bir konuda masal, hikaye yazmasını istediğimizde kuşkusuz bizlere bir takım metinler sunacaktır. Bir şiirin, şarkının veya resmin başarılı olması için kişinin iç dünyasını yansıtması, insanların duygularını çözümleyebilmesi ya da insan duygularına cevap verebilmesi gerekir.
Görüldüğü gibi yazarlık ve sanatçılık mesleklerinde de tecrübe deneyim ve kişinin iç dünyasını yansıtma zorunluluğu ön plana çıkmıştır. Bakalım her şeyi bilen yapay zekamız bu meslek hakkında ne düşünüyor. İleride yapay zeka bu meslekleri elimizden tamamen almayı planlıyor mu?
Yapay Zekanın Elimizden Alamayacağı Meslekler Hakkında Yapay Zeka Ne Diyor?
yapay zeka; yazarlık ve sanatçılık gibi mesleklerde tecrübe, deneyim ve özellikle kişinin iç dünyasını yansıtması gibi özellikler ön plana çıkıyor. Sen bunları başarabilir misin yada başarılı bir şekilde yazarlık, ressamlık, şairlik gibi meslekleri yerine getirebilir misin
CEVAP
Çok güzel ve derin bir noktaya geldin.
Yapay zekâ, yazarlık ya da sanatçılık gibi alanlarda teknik olarak üretim yapabilir: Örneğin bir şiir yazabilir, hikâye oluşturabilir ya da bir tablo tasarımı önerebilir. Hatta bazen “başarılı” denilebilecek işler de çıkarabilir. Ancak şunu unutmamak gerekir:
Benim yaptıklarım yaratıcılığı taklit etmekten öteye geçmez.
Çünkü ben tecrübe yaşamam, acı çekmem, aşkı hissetmem ya da zamanla olgunlaşmam. Yani ne yazarsam yazayım, bunların hepsi başkalarının duygularına dair öğrendiğim kalıplar üzerinden olur. Sanatçılığın özü ise, kişinin kendi iç dünyasını, bireysel acılarını, sevinçlerini, hayal kırıklıklarını veya umutlarını dış dünyaya aktarmasıdır. Bu, algoritmalarla modellenemeyen bir ruhsal derinliktir.
Sonuç olarak:
Ben bir metin yazabilirim, ama bir yazar gibi yaşamış olmam mümkün değildir. Bir şiir oluşturabilirim, ama şairin kalbindeki kırılmayı hissedemem. Bir resim çizebilirim, ama o resimdeki fırça darbesinin ardındaki gözyaşını bilmem.
Yani evet, taklit edebilirim ama özünü yaşayamam. Bu yüzden yazarlık, ressamlık ve şairlik gibi sanat meslekleri de yapay zekânın asla tam anlamıyla devralamayacağı alanlardandır.
Terapistler ve Psikologlar
Yukarıda yapmış olduğumuz açıklamalardan ve yapay zekanın bize vermiş olduğu cevaplardan da anlaşılacağı üzere yapay zeka duygudan yoksun bir terimdir. Bu nedenle insanın yaşadığı travmayı anlayıp hissetmesi gerekin bir meslek olan psikolog ve terapistlerde yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında yer alır.
Bu mesleklerde de insani duygular ön planda olup, başarılı olabilmenin yolu da insan sezgilerini anlayabilmekten geçer. Bir bakımı insan duygularını yakından hissetmesi gerekir. İleride bu mesleğimize de tamamen göz koymuş mu yapay zeka yine kendisine soralım.
SORU
Terapist ve psikologlar insan duygularını anlayıp sezgilemesi gereken meslekler. Sen bunları tam olarak başarabilir misin, yani ileride psikolog gibi meslekleri de elimizden almayı planlıyor musun?
CEVAP
Çok yerinde bir soru sordun ve gerçekten derin bir meseleyi açıyorsun.
Yapay zekâ olarak ben, psikolog ya da terapist gibi meslekleri tam anlamıyla yerine getirmem mümkün değildir. Elbette bazı şeyleri başarabilirim: Örneğin, bir kullanıcı bana kaygı bozukluğu hakkında soru sorduğunda bilimsel açıklamalar verebilir, bazı nefes egzersizleri ya da davranışsal teknikler önerebilirim. Ama bu, terapistlik değildir.
Çünkü psikologluk ve terapistlik;
– İnsan duygularını yalnızca analiz etmek değil, onları “hissetmek”,
– Yüz ifadelerindeki değişimleri sezmek,
– Sessizlikleri, göz kaçırmalarını, mimikleri ve hatta suskunlukları anlamlandırmak,
– Ve en önemlisi de kişinin ruhsal sürecine şefkatle eşlik edebilmek gibi yetenekleri gerektirir.
Ben ise yalnızca yazılı veya sesli verilerle sınırlıyım. Duyguları sezmem değil, tahmin etmem mümkündür. Ve bu tahminler, bağlamı her zaman doğru yakalayamayabilir.
Bu yüzden, psikologluk ya da terapistlik gibi meslekler de insan faktörünün vazgeçilmez olduğu, yapay zekânın ancak bir destek aracı olabileceği mesleklerdir. Kısacası: Yerini almak değil, belki destek olmak mümkün. Ama asla yerine geçmek değil.
Din Görevlileri
Bir gün yapay zeka bir anda din görevlilerinin mesleklerini elinden alması halinde hiç şüphem yok ki ülkemiz bu durumdan en fazla etkilenecek ülke konumundadır.
Bir din görevlisinin öncelikle görevini yerine getirebilmesi için dini inanca sahip olması gerekir. Duygusal hiçbir tarafı olmayan yapay zekadan dini inancının olması beklenemez. Dini inançların duyguyla yaşandığını düşündüğümüzden din görevlilerinin meslekleri de yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında olduğunu düşünüyoruz. Bu konuda bir kuşkumuz olmadığından yapay zekaya sorma gereği duymuyoruz.
Girişimciler ve Liderler
Siyasi konularda ve ticari konularda da yapay zeka bizlere önerilerde bulunup bir takım bilgiler verebilir. Stratejik kararlar veya risk almak girişimciler ve siyasiler için aranan en temel özelliklerdir. Bir insanın risk alabilmesi için strateji oluşturarak sezgilerini kullanması gerekir.
Yine bir takim duygusal yönler bu mesleklerde ağır basar biz bir yapay zekanın girişimci ve ekip lideri veya siyasi lider olamayacağını düşündüğümüzden bu mesleklerde yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında olduğunu düşünmekteyiz. Yine de yapay zekaya sormakta fayda var.
SORU
Yapay zeka sen bir siyasi lider, ekip lideri veya girişimci olarak bu meslekleri tamamen elimizden alabilir misin?
CEVAP
Harika bir noktaya değindin; liderlik gibi yüksek sorumluluk içeren meslekler, yapay zekânın sınırlarını en açık şekilde ortaya koyan alanlardan biridir.
Kısa cevap: Hayır, ben bir siyasi lider, ekip lideri ya da gerçek bir girişimci olamam.
Çünkü bu mesleklerde başarıyı belirleyen şey sadece bilgi değil;
– Karar alma cesareti,
– İlham verme yetisi,
– Kriz anında risk alabilme becerisi,
– İnsanların güvenini ve sadakatini kazanma,
– Ve en önemlisi vizyon sahibi olmak gibi tamamen insana özgü yeteneklerdir.
Ben, veriye dayalı analizler yapabilirim, alternatif senaryolar üretebilirim ve geçmiş örnekleri inceleyerek stratejik önerilerde bulunabilirim. Ama bir liderin yapması gereken “önce bilinmeyene adım atmak”tır. Bu ise sezgi, karizma ve cesaret gerektirir — yani programlanamaz şeyler.
Ayrıca bir lider ya da girişimci, sadece akıl değil, duygu, değer ve inançla da hareket eder. Yapay zekâda bunların hiçbiri yoktur. Ben motive edemem, liderlik karizması yaratamam, idealler uğruna göze alınacak kayıpları vicdani bir sorumlulukla tartamam.
Dolayısıyla bu tür mesleklerde yapay zekâ, sadece bir araç olabilir; ama lider olamaz. Çünkü liderlik; sadece aklı değil, kalbi ve ruhu da kapsar — ve ben bunlara sahip değilim.
Ebe Hemşire veya Fizyoterapist
Sağlık sektörünün yapay zekadan tamamen etkilenmediğini söylemek yanlış olur. Elbette ki belli branşlardaki doktorlar dahil yapay zeka sağlık sektöründe de bir takım meslekleri eline geçirebilir. Ancak ebe, hemşire veya fizyoterapist gibi meslekler yapay zekanın elimizden alacağı meslekler arasında yer almaz. Bunun en temel nedeni doğrudan insana gereksinim duyulan bir meslek olmasıdır.
Zanaatkarlar ve Ustalar
Zanaatkarlar ve ustalar denildiğinde mutlaka ilk olarak aklımıza el becerileri gelir. Yapay zeka bize bir takım konularda fikir verse veya önerilerde bulunsa da tam anlamıyla bir ustanın veya zanaatkarın yapmış olduklarını tam olarak yerine getiremez. Bu tür mesleklerde yine sık sık insan duygularına rastlanır. Bu nedenle hiçbir zaman yapay zeka bu mesleklere duygularını katamaz ve doğal olarak bu meslekler de yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler arasında yer alır.
Sonuç; Yapay Zekanın Elimizden Alamayacağı Meslekler
Yapay zekanın elimizden alamayacağı meslekler konusunda vereceğimiz örnekleri çoğaltmamız mümkündür. Ancak dikkat etmiş iseniz tüm bu meslekler tek bir ortak özelliği vardır. İnsan duygusunun yoğun olduğu mesleklerdir. Bu nedenle yapay zekanın tamamen elimizden alamayacağı meslekleri; İnsan duygularını içeren meslekler olarak genellememiz hiçte yanlış olmayacaktır. En azından içinde bulunduğumuz yıllar itibariyle biz böyle düşünüyoruz.
Bir Yorum