Akran Zorbalığı Nedir, Nasıl Önlenir, Belirtileri ve Sonuçları Nelerdir?

Akran zorbalığı, aynı yaş grubunda bulunan kişiler arasındaki tekrar eden fiziksel saldırı başta olmak üzere, cinsel, duygusal veya sözlü olarak gerçekleşen tüm etik ve ahlak dışı davranışlardır.
Özellikle akran zorbalığı ilkokul, hatta okul öncesi eğitimde dahi sık karşılaşılan bir durum haline gelmiştir. Son yıllarda ise ortaokul ve lise düzeyinde daha fazla yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu nedenle akran zorbalığı MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) tarafından araştırmalara konu olmaya ve bu konuda akran zorbalığı sunumları veya akran zorbalığı afişleri gibi akran zorbalığı pano etkinliklerine konu olmaya başlamıştır.
Çocukların gelişim çağında maruz kalacakları bu zorbalık türü ileriki hayatlarını da etkileyebilecek niteliktedir. Zorbalığa uğrayan psikolojik etkilerini uzun bir süre taşıyabilecektir. Ayrıca önlem alınmadığı takdirde zorbalık yapan kişi ilerleyen yaş gruplarında daha ağır ve cezai müeyyidesi olan yaptırımlarla karşılaşması kuvvetle muhtemeldir. Buna bağlı olarak zorbalığa uğrayan çocuk kadar, zorbalıkta bulunan çocuk içinde önemli bir kavramdır.
Akran Zorbalığı Ne Demek
Yukarıda yapmış olduğumuz bilgilendirmeden de anlaşılacağı üzere herhangi bir davranışın “zorbalık” olarak nitelendirilebilmesi için birkaç unsuru barındırması gerekir. Akran zorbalığı ne demek sorusuna tam ve anlaşılabilir bir cevap verebilmemiz için öncelikle hangi davranışlar zorbalığa girer sorusuna açıklık getirmemiz gerekir.
Hangi Davranışlar Akran Zorbalığına Girer?
Öncelikle belirtmekte fayda görüyoruz ki zorbalık sadece fiziksel olarak gerçekleşmez. Bunun dışında daha çok dijital ortamlarda ve sosyal ağlarda gerçekleşen siber zorbalık, hakaret, küçümseme veya alay etme gibi sözlü davranışlarda akran zorbalığının konusu olabilir.
Fiziksel Zorbalıklar
Zorbalık denildiğinde ilk olarak akıllara gelen zorbalık türü fiziksel zorbalıktır. Fiziksel zorbalık ayrıca akran zorbalığı içinde en sık rastlanılan bir zorbalık türüdür. Fiziksel olarak gerçekleşen birçok davranış zorbalık olarak nitelendirilebilir. Tek tek saymak pek mümkün olmasa da fiziksel zorbalık olarak nitelendirilebilecek davranışları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Vurmak / dövmek
- İtelemek
- Tekmelemek
- Tırnaklamak
- Saç çekmek
- Tükürmek
- Çelme takmak
- İsteği dışında para ve eşyalarını almak veya kullanmak
Görüldüğü gibi yukarıda yapmış olduğumuz örneklendirmeler oldukça ciddidir. Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi zamanında ve gerekli önlemler alınmadığında zorbalıkta bulunan kişinin ilerleyen yaşlarda benzer suçlara karışması kaçınılmaz hale gelebilir. Küçük yaşlarda gerçekleştirilen fiziksel zorbalık ilerleyen yaşlarda şiddete meyilli bir birey yetişmesine zemin hazırlayacaktır.
Örneğin küçük yaşlarda gerçekleştirilen vurmak, dövme, tokat atma gibi bir davranış ilerleyen yaşlarda daha ciddi sonuçları olan “öldürme” gibi insanlık dışı bir davranışa ihtimal verebilecektir. Ya da izinsiz ve rızası dışında eşyalara el koymak ve kullanmak oldukça ağır cezai müeyyideleri olan hırsızlık veya yağma gibi suçlardan cezalandırılmasına neden olabilecektir. Bu nedenle fiziksel zorbalık geciktirilmeksin bir uzman desteği ile önlem alınması gereken bir zorbalık türüdür.
Sözlü Zorbalık
Diğer bir sık karşılaşılan akran zorbalığı türü ise siber zorbalıktır. Tıplı fiziksel zorbalıkta olduğu gibi olukça geniş bir kapsamı vardır. Yine hangi sözlerin sözlü zorbalık olarak kabul edileceği konusunda tek tek sayla yoluna gitmemiz çok zordur. Bunun yerine sık karşılaşılan sözlü zorbalık olarak kabul edilmesi mümkün sözel ifadeleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Küfür etmek
- Lakap takmak
- Alay etmek
- Dalga geçmek
- Aşağılamak
- Küçümsemek
- Tehdit etmek
- İftira atmak
Sözlü zorbalığın ilerleyen yıllardaki etkileri diğer zorbalık türlerine nazaran daha fazla görülür. Özellikle kişinin bedensel özelliklerini (boy – kilo – gözlük kullanımı) alay konusu yapmak mağdur açısından çok daha farklı sonuçlar doğurabilecek sözlü davranışlardır.
Siber Zorbalık
Siber zorbalık ise bir çeşit sözlü zorbalığın dijital ortamda gerçekleşmesidir. Özellikle sosyal medya hesapları aracılığı ile gerçekleşir. Bunun dışında cep telefonu ile gerçekleştirilen sözlü zorbalıklar, siber zorbalığın konusu olabilir.
Teknolojinin gelişmesi ve internet kullanımının artması ile birlikte siber zorbalıklarda da fark edilir bir artış gözlemlenmektedir. İnternet servis sağlayıcılar ile modemler veya harici yazılımlar ile dijital ortamlarda ebeveyn denetim ile siber zorbalığın önüne büyük oranda geçilebilmektedir. Aşağıda sıralamış olduğumuz davranışlar ise siber zorbalığın bir göstergesi olabilir.
- Cep telefonu veya sosyal medya aracılığı ile gönderilen tehdit ve hakaret mesajları
- Sosyal medya hesaplarında ifşa niteliğindeki paylaşımlar
- Dijital ortamda yapılan küçümseyici davranışlar
- Sosyal medya hesaplarının hacklenmesi
Sosyal Zorbalık
Akran zorbalığının psikolojik etkilerini göz önüne aldığımızda sosyal zorbalık oldukça etkileyici ve olumsuz sonuçları olabilecek bir zorbalık türüdür. Ayrıca sosyal zorbalık etkileri ve sonuçları ey yoğun şekilde görülen bir zorbalık türüdür. Küçüğün / Çocuğun ileriki yaşam tarzını etkileyebilecek bir zorbalık türü olan sosyal zorbalık bu nedenle acilen önlem alınması gereken bir zorbalık türüdür.
Oldukça geniş bir alana sahiptir. Buna karşın aşağıdaki davranışları sosyal zorbalık olarak nitelendirilmemiz mümkündür.
- Oyun ve benzeri aktivitelerde dışlama
- Dedikodu yapmak
- Dışlamak
- Görmezden gelmek
- Alay etmek
- Manipülasyon yapmak