Tahkim Hakemi Olma Şartları

Tahkim, son yıllarda uygulanan etkili bir alternatif çözüm yılı haline gelmiştir. Özellikle ticari uyuşmazlıklar, sonrasında uluslararası uyuşmazların çözümünde sık uygulanan bir çözüm yoludur. Bu uyuşmazlıkların çözümünde tahkim hakemleri önemli bir rol oynar. Bir nevi arabuluculuk görevi de üstlenen tahkim hakemleri, tarafsız ve bağımsız kişilerdir Elbette ki bağımsız ve tarafsız olma tahkim hakemliği için yeterli değildir Tahkim hakemi olabilmek için bir takım mesleki şartların sağlanması gerektiği gibi farklı özel şartların da sağlanması gerekir. Peki tahkim hakemi olma şartları nelerdir? Tahkim hakemi nasıl olunur? Kimler tahkim hakemliği yapamaz? Gibi ve benzeri sorulara mevcut yasal düzenlemeler ışığında yazımızın ilerleyen bölümlerinde cevap bulabilirsiniz.

Yazımız tahkim hakemliği yolunda ilk adımları atmak isteyenlere kapsamlı ve bilgi verici niteliktedir. Tahkim hakemi olma şartları hakkında detaylara değinmeden önce kısa tahkim nedir? Sorusuna cevap verelim.

İÇİNDEKİLER

Tahkim Nedir?

Tahkim, özel hukuka ilişkin uyuşmazlıkların, yargı mercilerinin yerine taraflarca belirlenen ya da yargı birimlerince re’sen atanmış hakemler tarafından çözüme kavuşturulmasıdır Alternatif bir çözüm yolu olmasına karşın tahkim hakemleri tarafından verilen kararların bağlayıcılığı vardır.

Tahkim hakemliği genellikle Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre çözümü gereken uyuşmazlıkların çözümünde başvurulan bir alternatif yoldur. Ancak tahkim hakemleri sadece 6100 sayılı yasa kapsamında görev yapmazlar. Farklı alanlarda da tahkim heyetine başvuru zorunluluğu doğabilmektedir.

Bütün durumlarda tahkim hakemi olma şartları benzerlik gösterse de; Uyuşmazlığın niteliğine göre tahkim hakemleri de belirlenmiştir. Bu nedenle tahkim yoluna başvurulacak uyuşmazlığa göre tahkim hakemi olma şartları belirlenmiştir. Konumuzun daha anlaşılabilir olması için tahkim hakemi olmak için gerekli şartları ayrı başlıklar altında incelemeyi uygun görüyoruz.

Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Tahkim Hakemi Olma Şartları

Yazımızın ilerleyen bölümlerinde değineceğimiz diğer tahkim hakimi olma şartları gibi olduğu gibi 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanuna göre çözümü gerekir uyuşmazlıklarda görev alacak hakemler için aranan genel ve özel şartları belirlenmiştir.

Tahkim Hakemi Olmak İçin Aranan Özel Şartları (6100 S.Y.)

Uyuşmazlığın asıl çözümü 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre yapılması gereken durumlarda söz konusu uyuşmazlıkta tahkim hakemi olmak için aranan şartlar 6100 sayılı yasanın 416. Maddesi ile belirlenmiştir. Buna göre aranan şartlar aşağıdaki gibidir.

Hakemliğin heyet şeklide ve birden fazla kişiden oluşması halinde, hakemlerden en az birisinin, en az 5 yıl sürede kıdeme sahip bir hukukçu olması gerekir.

Tahkim Hakemi Olmak İçin Aranan Genel Şartlar (6100 S.Y.)

18 yaşından büyük ve reşit olmak
Fiil ehliyetine sahip olmak
Taraflar arasında menfaat ilişkisi bulunmamak
Kamu haklarından mahrum olmamak
Kasten işlenen bir suçtan 1 yıl ve daha fazla süre ile hüküm giymiş olmamak
Zimmet, rüşvet, irtikap, dolandırıcılık, ihaleye fesat karıştırma gibi daha çok yüz kızartıcı suçlar olarak bilinen suçlardan mahkum olmamak.

Sigorta Tahkim Hakemi Olma Şartları

Sigortacılık alanında meydana gelen uyuşmazlıkların çözümünde, Sigortacılık Kanunu dikkate alınır. Sigorta tahkim hakemi olabilmek için aranan şartlar da 5684 sayılı yasa ile belirlenmiştir. Sigorta tahkim hakemi olabilmek için aranan şartlar genel hatları ile aşağıdaki gibidir.

Türkiye sınırları içerisinde ikamet etmek
En az 4 yıl süre ile eğitim veren lisans eğitimi almış olmak
Bankacılık, maliye, hukuk veya sigortacılık alanlarından en az birinde 5 yıl ve daha fazla süre ile tecrübe sahibi olmak
Sigortacılık alanında uzmanlaşmış olmak
Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemek
Kasten işlenebilen bir suçtan 1 yıl ve daha fazla süre ile mahkum olmamak
Hakemlik eğitimlerine katılarak, eğitimler sonunda yapılacak olan sınavlardan başarılı olmak
Sigorta hakemliği başvurusunun kabul edilmiş olması gerekir

Sigorta Tahkim Hakemi Nasıl Olunur?

Her yıl veya belirli aralıklarla Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından, sigorta tahkim hakemliği eğitimleri açılmaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu eğitimler tamamlandıktan sonra yine kurum tarafından eğitimlere yönelik sınavlar yapılmaktadır. Sigorta tahkim hakemi olabilmek için öncelikle bu eğitimlere başvurmak gerekir. Bu nedenle kuruma ait web sitesinin belirli aralıklarla kontrol edilmesi yararınıza olacaktır. Şayet bu yönde bir kariyer hedefiniz bulunması halinde iletişim bilgilerinin tarafımıza iletilmesi halinde, eğitimler açılması durumunda sizlere bu konuda gerekli bilgilendirmeler yapılacaktır.

TOBB Tahkim Hakemi Olma Şartları

TOBB tahkim hakemi olma şartları da; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar İle Odalar ve Borsalar Kanunu dikkate alınarak belirlenmiştir. Kurum tarafından belirlenmiş şartları aşağıdaki sıralayabiliriz.

Türk Medeni Kanununa göre tam ehliyet sahibi olmak
En az lisans mezunu olmak (4 yıllık)
Kamu haklarından kısıtlı olmamak
Kasıtlı suçlardan 1 yıl ve daha fazla süre ile hakkında kesinleşmiş hüküm bulunmamak
Yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamak

Milletlerarası Tahkim Hakemi Olma Şartları

Milletlerarası tahkim hakemi olma şartları ise; 4286 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu çerçevesinde belirlenmiştir. Milletlerarası tahkimin konusu, Türkiye’de bulunan uyuşmazlıklarda ve taraflardan en az birisinin yabancı olması oluşturur.

Kişiler arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde taraflar tahkim hakeminin hukukçu olup olmadığı belirli bir sektör ya da meslekte uzmanlaşma gereği olup olmadığı veya hangi ülke vatandaşlarından oluşacağı konusunda kendileri karar verir.

Esasen milletlerarası tahkim hakemi olma şartları, kurumsal nitelikteki tahkimlerde söz konusu olur. Bu durumda hakem seçimi ISTAC, LCIA, ICC gibi kuruluşların belirlemiş olduğu hakim listesinden tercih edilir. Bu kuruluşlar nezdinde tahkim hakemi olma şartları ise genel hatları ile aşağıdaki gibidir.

ISTAC Tahkim Hakemi Olma Şartları

Hukuk eğitimi almış almak (Hukuk Fakültesi)
İyi derecede yabancı dil bilgisine sahip olmak
Daha önce tahkim hakemliği yapmış olmak
Tahkim hakemliği konusunda tecrübe sahibi olmak

İnşaat ve Teknik Alanlarda Tahkim Hakemi Olma Şartları

Enerji, altyapı, inşaat ya da mühendislik gibi alanlar son yıllarda sıklıkla çözümü için tahkim yoluna başvurulur. Daha çok teknik konular olması nedeniyle tahkim hakemi konusunda bu konuda alanında uzman kişiler seçilir. Genel olarak inşaat veya teknik alanlarda tahkim hakemi olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır.

Fiil ehliyetine sahip olmak
En az lisans düzeyinde eğitim almak
Tarafsızlık ve bağımsızlık ilkelerine uygun davranmak
Teknik alanda uzmanlık sahibi olmak (inşaat, makine, şehir planlama, elektrik, mimarı)
Kendi sektöründe en az 10 yıl deneyime sahip olmak
Kurumsal tahkimlerde görev alabilmek için ISTAC tahkim hakemi olma şartlarını sağlıyor olmak ve ISTAC hakem listesine kayıtlı olmak

Tahkim Hakemi Nasıl Olunur?

Yukarıda yapmış olduğumuz bilgilendirmelerden de anlaşılacağı üzere tahkim hakemi olabilmek için öncelikle sıralamış olduğumuz genel veya özel şartların karşılanması gerekir. Bu şartların karşılanması sonrasında ise tahkim hakemliği eğitimlerinin başarı ile tamamlanması gerekir.

Tahkim Hakemliği Eğitimleri Nasıl Alınır?

Tahkim hakemliği eğitimleri tek bir kurum tarafından verilmemektedir. Tahkim hakemliğinin niteliğine göre alabileceğimiz eğitimleri ise aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
– Üniversitelerin tahkim hakemliği kursları
– Uluslararası Tahkim Sertifika Programı (Galatasaray Üniversitesi)
– Sürekli Eğitim Merkezi (İstanbul Üniversitesi)
– Uyuşmazlık Çözüm Yolları Programı (Ankara Üniversitesi)
– ISTAC (İstanbul Tahkim Merkezi)
– TOBB Tahkim Hakemliği Eğitimleri
– Meslek Odaları Tahkim Hakemliği Eğitimleri
– ICC (Türkiye Milli Komitesi – International Chanber Of Commarce)
– ICSID, SIAC, UNCITRAL, LCIA
– Uluslararası Tahkim Kurulu
Diğer tahkim hakemliği eğitimleri hakkında daha detaylı bilgilere “Tahkim Hakemliği Sertifika Programı” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Kimler Tahkim Hakemliği Yapamaz?

Tahkim hakemi olma şartları sağlanmaması halinde her ne kadar eğitimlerin bir şekilde tamamlanmış olması halinde dahi tahkim hakemliği yapmak mümkün değildir. Ayrıca daha önce de belirttiğimiz gibi sadece bu genel ve özel şartların sağlanması tahkim hakemliği yapmak için yeterli değildir. Bunun yanında gerekli tahkim hakemliği eğitimlerinin alınması gerekir.