Yatay mobbing, iş yerinde aynı seviyede ve konumda bulunan kişilerden herhangi birisinin maruz kaldığı bir psikolojik baskı türüdür. İş yerinde meydana gelen mobbing türleri; Düşey mobbing, dikey mobbing ve yatay mobbing olarak 3 farklı başlık altında incelenir. Diğer mobbing türlerine göre yatay mobbing uygulama sıklıkları göz önüne alındığında 2. Sırada yer alır. İlk sırada yer alan mobbing türü ise üstün astına karşı uyguladığı düşey mobbingdir.
İş Yerinde Yatay Mobbing Nedir?
İş yerinde yatay mobbing aynı hiyerarşik seviyedeki çalışanlar arasında gerçekleşen bir mobbing türüdür. Bu şekilde gerçekleşen mobbing türünde; Mobbing uygulayan ve mobbinge maruz kalan kişiler arasında bir ast-üst ilişkisi yoktur. Bu özelliği itibariyle bu mobbing türünün daha çok grup çalışması şeklinde gerçekleşen iş ortamlarında gerçekleştiğini söylemek pek de yanlış olmayacaktır.
Yatay Mobbingin Nedenleri
İş yerinde mobbing uygulanmasındaki temel amaç psikolojik baskıdır. Ancak gerek düşey mobbing, gerekse dikey mobbing göz önüne alındığında bütün mobbing türlerinde uygulanan bu psikolojik baskının altında esasen yatan farklı nedenler vardır.
- Bireysel çıkar çatışmaları
- Kıskançlık
- Çekememezlik
- Rekabet
- Güç mücadelesi
- Gruplaşmalar
- Ön yargılar
- Farklı, kültür ve inanca dayalı psikolojik baskılar
- Diğer kişilik uyuşmazlıkları
Yatay Mobbing Türleri (Mobbing Sayılabilecek Durumlar)
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi genel olarak 3 farklı mobbing türü vardır. Tümündeki ortak özellik ise bir çeşit psikolojik baskı olmasıdır. Yukarıda sıralamış olduğumuz yatay mobbing nedenleri ise daha kendisini aşağıda sıralamış olduğumuz ve mobbing sayılabilecek haller ve hareketler olarak nitelendirdiğimiz durumlar öne çıkar.
Bilgi Saklama ve İş Akışını Engellemeye Çalışma
Çalışma ortamında iş ile ilgili bilgilerin kasıtlı olarak verilmemesi, mağdurun toplantılara katılımının engellenmesi veya bu tür iş toplantılarına sadece bilgi akınının engellenmesi amacıyla çağrılmaması bu kategoride değerlendirilir.
Sosyal Dışlama
Yatay mobbing en çok kendisini sosyal dışlanma şeklinde gösterir. Daha çok grup çalışmalarında mobbinge maruz kalan kişi bilinçli olarak bu sosyal etkinlerin dışında tutulmaya çalışılır. Bu gibi bir yatay mobbing söz konusu olması durumunda, mobbinge uğrayan kişi psikolojik olarak en fazla bu sosyal dışlanmalardan etkilenir.
Dedikodu ve İftira
Bu durum sadece yatay şekilde gerçekleşen mobbing türlerinde geçerli olmayıp, düşey ve dikey mobbing türlerinde sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak dedikodu ve iftira şeklinde gerçekleşen mobbinglerin daha çok yatay mobbing durumunda kendisini gösterdiği gözlemlenmiştir.
Diğer mobbing türlerinde olduğu gibi genellikle kişi, mağdurun güvenirliliğini zedelemek için gerçek dışı olan küçük düşürücü ve etik olmayan söylentileri iş yerinde yaymaya çalışır.
Küçük Düşürme veya Alay Etme
Tahmin edebileceğiniz gibi küçük düşürme veya alay etme gibi davranışlarda bir çeşit psikolojik baskıdır. Hatta iş yerinde mobbing söz konusu olduğunda sıklıkla bu gibi durumlarla karşılaşılır. Oldukça geniş bir kavram olup iğneleme şeklindeki davranışlar veya kişinin fikirlerinin küçümsenmesi, işyerinde başarısız olduğu izlenimi yaratılması gibi davranışlar bu kategori içerisinde değerlendirilebilir.
Görmezden Gelme
Çalışma hayatında uyulması gereken kurallar genellikle iş kanunumuz ve diğer özel yasalar ile belirlenmiştir. Ancak bu yasal düzenlemeler genellikle kişilerin etik davranışları yönünde bir sınırlama getirmemiştir. Ancak şu bir gerçektir ki iş yerinde etik davranışlara uyulmaması, çalışanların bir birine nezaket dışı davranmaları da bir çeşit mobbing olarak kabul edilebilecek bir davranıştır. Örneğin konuşma sırasında cevap verilmemesi, sözünün bu amaçla kesilmesi ve konuşmasına izin verilmemesi gibi davranışlar görmezden gelme olarak nitelendirilebilir.
Elbette ki mobbing sayılabilecek hal, hareket ve davranışlar yukarıda sıralamış olduğumuz durumlardan ibaret değildir. Nasıl ki psikolojik baskı olarak kabul edilen hal ve hareketler oldukça fazla ise; Bunların iş yerinde çalışanlar arasında gerçekleşmesi de mobbingin konusunu oluşturabilecektir. Bu nedenle bu örneklerin çoğaltılmasının mümkün olduğunu söylemek isteriz.
Yatay Mobbing Örnekleri
Yatay mobbing nedir konusunda yukarıda vermiş olduğumuz bilgileri dilerseniz biraz da örneklerle pekiştirelim.
- İşe yeni başlayan bir çalışan ile iletişim kurmaktan kaçınma, mola veya yemeklerde onun yalnız kalmasını sağlama veya iş süreci hakkında bilgi sahibi olmasını engelleme
- Çalışanın özel hayatına ilişkin ve gerçeği yansıtmayan dedikodular yayarak küçük düşürmeye çalışma
- İş toplantılarında veya iş ortamında fikirlerinin önemsenmediğinin belli edilmesi amacıyla sözünün kesilmesi veya çalışmasının beğenilmemesi
- Fiziksel özellikleri ile dalga geçilmesi (boyunun kısa olması, dişlerinin çürük olması, kel olması gibi)
Suç Teşkil Eden Yatay Mobbing Örnekleri
Sıralamış olduğumuz bu mobbing örnekleri zaman zaman ceza hukuku açısından suç teşkil edebilecek fiili veya sözlü hareketlerde içerebilmektedir. Mobbing sayılabilecek hareketlerin ayrıca suç teşkil etmesi halinde geciktirmeksizin şikayet veya ihbar hakkımızı kullanmamız gerekir. Genellikle yatay mobbing durumunda görülen ve ceza kanunumuzda da ayrıca suç olarak tanımlanmış durumlar ise aşağıdaki gibidir.
- Cinsel saldırı
- Cinsel taciz
- Hakaret
- Tehdit
- Şantaj
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma
- Kasten yaralama
- Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi
Yatay Mobbing Çalışan Üzerinde Nasıl Etkiler Bırakır?
Tüm bu psikolojik baskıların kişiler üzerinde olumsuz etki bırakacağından kuşku yoktur. Ancak bu olumsuz etkiler; Mobbing türleri, mobbingin derecesi ve mağdurun kişilik durumlarına göre kendisini farklı şekilde gösterebilir. Yatay mobbing durumda ise sıklıkla aşağıdaki olumsuz durumlar gözlemlenmiştir.
- İş performansında düşüş
- Psikolojik rahatsızlıklar
- İsten soğuma ve işten ayrılma isteği
- Fiziksel sağlık sorunları
- Asosyal kişiliğe bürünme
Yatay Mobbingin Kurumsal Açıdan Olumsuz Etkileri
Yatay mobbing söz konusu olması halinde sadece bundan olumsuz etkilenen kişi mobbinge uğrayan kişi değildir. Bu psikolojik baskının olumsuz etkileri kurumsal açıdan da kendisini gösterir. Genel olarak gözlemlenmiş olumsuz etkilerini ise aşağıdaki gibi sıralamamız mümkündür.
- İş yerinde huzursuzluk
- İş yerindeki güven kaybı
- Verim kaybı
- İtibar zedelenmesi
- İş kazalarının artması
- Mobbing davaları
Yatay Mobbing Durumunda Neler Yapılabilir?
Yatay mobbing nedir? Konusunda vermiş olduğumuz bu bilgilerden sonra dilerseniz kısaca mobbinge maruz kalan kişilerin nasıl davranmaları gerektiği ve başvurabileceği hukuki yollar hakkında bilgi vererek yazımızı sonlandıralım.
- Mobbinge maruz kaldığınızı işverene veya ileride açılabilecek mobbing davalarında belgelendirmeniz önemlidir. Bu nedenle mobbingi kanıtlayabilecek her türlü bilgi ve belgeyi saklamanız yararınıza olacaktır.
- Yatay mobbing söz konusu olması halinde öncelikle bu durumun astlara bildirilmesi, astlardan bu konuda gerekli önlemleri almaları hatta mobbing uygulayan kişi hakkında disiplin soruşturması gibi yasal yollara başvurulmasını talep etmelisiniz.
- Mobbing unsurları arasında en önemli konu bu psikolojik tacizlerin sürekli veya sistematik bir şekilde devam etmesi gerektiğidir. Ceza hukuku açısından suç teşkil eden durumlar (cinsel taciz, cinsel saldırı, kasten yaralama, tehdit, hakaret veya şantaj gibi) haricinde mobbing sayılabilecek durumların bu şekilde devam etmesi halinde yasal haklarınız araştırılarak mobbing davası açmanız gerekir. Yukarıda sıralamadığımız suç teşkil eden yatay mobbing durumunda ise genellikle kişinin üzerine atılı suçlar takibi şikayete tabi suçlardandır. Bu nedenle 6 aylık şikayet süresinin geciktirilmemesi gerekir.
- Yukarıda da değindiğimiz gibi mobbingin kişiler üzerindeki etkileri genellikle psikolojik olarak kendisini gösterir. Maruz kaldığınız mobbing nedeniyle psikolojik destek almanız hem psikolojik sağlığınız için, hem de ileride açılabilecek mobbing davalarında bunların kanıtlanması için önemlidir.
