Su ayak izi; bir işletmenin, kuruluşun ya da bireysel faaliyetlerimizde kaynakların etkili ve verimli kullanımının sağlanması için geliştirilen bir uygulamadır.
Su ayak izi hesaplama ise her türlü faaliyetimiz sırasında kullanmış olduğumuz suyun ölçülmesidir. Küresel ısınmanın etkilerinin artmış olduğu son yıllarda su ayak izi nedir? Sorusu da giderek önem kazanmaya başlamıştır. Su ayak izi hesaplama sırasında genellikle dünya genelinde kabul görmüş üç alanda ölçümler gerçekleştirilmektedir. Bunlar;
- Mavi Su Ayak İzi
- Yeşil Su Ayak İzi
- Gri Su Ayak İzi
Herhangi bir alanda su ayak izi hesaplaması yapabilmemiz için tüketmiş olunan su miktarının tam olarak bilinmesi gerekir. Bu nedenle öncelikle yukarıda belirtmiş olduğumuz su ayak izi kategorileri hakkında bilgi vererek yazımıza devam edelim.
Mavi Su Ayak İzi Nedir?
Mavi su genel olarak tatlı su kaynaklarını ifade etmektedir. Herhangi bir hizmetin yerine getirilmesi veya üretilen bir ürünün, üretim aşamalarında kullanılan tatlı su kaynakları mavi su ayak izini temsil etmektedir. Hesaplanmasında aşağıdaki aşamalarda tüketilen su miktarları dikkate alınmaktadır.
Hammaddelerin Üretimi
Bir ürünün üretim aşamasından önce gereksinim duyulan hammaddenin ortaya çıkartılması sırasında kullanılan tatlı su kaynaklarıdır. Örneğin; meyve suyu üretiminde kullanılan meyvelerin yetiştirilmesi sırasında sulamada kullandığımız su miktarıdır.
Üretim Sürecindeki Su Tüketimi
Üretim süreci yukarıda belirtmiş olduğumuz hammadde üretim sürecini de kapsamaktadır. Hammadde ile birlikte üretim faaliyetlerindeki tüm su tüketimini kapsamaktadır. Örneğin; Giyim sektöründe üretilen kıyafetlerin işlenmesi sırasında kullanılan su miktarlarıdır.
Nakliye ve Dağıtım
Üretim sürecinin tamamlanmasından sonra üretilen ürünlerin son kullanıcıya ulaştırılmasında kullanılan tatlı su kaynaklarıdır.
Atıkların Bertaraf Edilmesi
Su ayak izi hesaplaması ürünlerin üretilmesini kapsadığı gibi bu ürünlerin tüketilmesini de kapsamaktadır. Tüketim sonrasında arta kalan ürünlerin bertaraf edilmesi amacıyla sarf edilen su miktarı da bu hesaplamaya dahil edilmektedir.
Mavi Su Ayak İzi Hesaplama
Mavi su ayak izi hesaplaması yapılırken yukarıda belirtmiş olduğumuz hammadde üretimi sırasındaki su tüketimi, üretim sürecindeki tüketilen su miktarı nakliye ve dağım ile atıkların bertaraf edilmesi sırasındaki su miktarının oransal olarak çarpımı ile bulunmaktadır. Formülü ise şu şekildedir.
Mavi Su Ayak İzi = Hammadde Üretiminde Tüketilen Su + Üretim Sürecinde Tüketilen Su Miktarı + Nakliye Dağım Süresinde Tüketilen Su Miktarı + Atıkların Bertaraf Edilmesi Sırasındaki Su Miktarı
Yeşil Su Ayak İzi Nedir?
Mavi tüketilen tatlı su kaynaklarını ifade ederken yeşil su sadece üretim ve tüketim faaliyetleri sırasında tüketilen yağmur suyunu ifade etmektedir.
Sürdürülebilir yaşam ve küresel ısınmanın önlenmesi için diğer su tüketimlerinin önemli olduğu kadar yeşil su tüketimi de önemlidir.
Yeşil Su Ayak İzi Hesaplama
Diğer su tüketimlerinin hesaplanmasında olduğu gibi yeşil su ayak izi hesaplanmasında da farklı verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu verileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. Özellikle tarımsal sulamada son yıllarda “Tarım ve Orman Bakanlığı” bu konudaki çalışmalarına hız vermiştir.
- Tarımsal Sulama
- Sanayi Sektöründeki Su Tüketimi
- Enerji Üretiminde Kullanılan Su Miktarı
- Evsel Atıkların Bertaraf Edilmesinde Kullanılan Su Miktarı
Gri Su Ayak İzi Nedir?
Gri su ayak izi ise bireylerin veya üretim aşamalarının bir unsuru olan organizasyonların tüm faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan kirli su miktarıdır. Bu özelliği ile diye su ayak izlerinden ayrılmaktadır.
Ayrıca gri su ayak izi kirletilen bu suların temizlenmesi ve tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için gereken kaynakları da kapsamaktadır.
Gri Su Ayak İzi Hesaplama
Gri su ayak izi hesaplamaları, suyu kirleten maddelerle birlikte olduğu ve doğrudan geri dönüştürülme ya da temizleme gerektiren tüm alanlar dikkate alınarak yapılır.
Atık su arıtma tesisleri, endüstriyel arıtma sistemleri ile ev arıtma süreçleri gibi altyapıların kullanımı bu kapsamda yer alır.
Su ayak izi nasıl azaltılır? Konularına değinmeden önce yukarıda belirmiş olduğumuz ve hayat kaynağımız olan suyun önemini belirtir, Prof. Dr. Ramazan Özey hocamızın konu ile ilgili kısa bir okuma parçasını sizler ile paylaşmak isteriz.
Okuma Parçası
“Birleşmiş Milletler Gıda Tarım Teşkilatı’nın (FAO) yapmış olduğu çalışmalara göre, dünya toplam su rezervinin sadece % 2,6’sını tatlı sular teşkil etmektedir. Mevcut tatlı suların % 98’i ise kutup bölgelerinde kullanılamaz durumdadır. Bütün bu rezerv sıkıntılarına rağmen son 50 yılda, dünya tüketimi % 400 oranında yüksek bir artış göstermiştir. Yine dünyada su sıkıntısı çeken 26 ülkenin 14’ü Ortadoğu bölgesinde yer almaktadır.
Dünya Su Günü nedeniyle (22 Mart 2001) 4 kıtada düzenlenen toplantılarda gelecek yüzyıl su rezervlerini elinde tutan ülkelerin 2025 yılında “süper güç” olacağı belirtilmiştir.
Türkiye’de Su Tüketimi
Uluslar arası bilim adamlarından oluşan Londra’daki Tearfund Vaksı, “Tükenen Su Rezervleri” başlıklı bir rapor hazırlamıştır. Raporda 48 ülkede su sıkıntısı yaşanacağı, su yüzünden Afrika’dan büyük gözler meydana geleceğine dikkat çekilmiştir. 25 yıl içinde su rezervlerini kaybedecek ülkeleri gösteren bir de harita yayınlayan Tearfund’a göre Türkiye de susuz kalacağı belirtilmektedir.
Tearfund raporu, dünya için oldukça ürkütücüdür. Rapora göre, dünyada bugüne kadar oldukça olumsuz gelişmeler olmuştur. 6 ülkeye su sağlayan Çad Gölü’nün % 95’i, 38 yıl içinde kurumuştur. Dünyanın en büyük dördündü gölü olan Aral Gölü’nün % 60’ı kurmuş ve Aral Gölü çevre felaketinin yaşanmasına sebep olmuştur.
Rapora göre, dünyada gelecekte şu gelişmeler olacaktır. 1995’de 30 ülkede 500 milyon insan susuzdu. 2025’te bu rakam 48 ülkede 3 milyar kişiye çıkacaktır. 2025’te dünyadaki su tüketimi ihtiyacı bu günden % 50 fazla olacaktır. 2025 yılındaki dünyadaki 3 insandan 2’si su sıkıntısı çekecektir. Su sıkıntısı dünya genelinde elde edilen hasadın % 10 oranında düşmesine neden olacaktır. 2050’de ise 54 ülkede 4 milyar insan susuz kalacaktır.
Şüphesiz su krizi en çok Kuzey Afrika ve Ortadoğu’yu etkileyecektir. Bu bölgelerde yıllık kişi başına düşen su oranı 1250 metreküptür. Ancak bu 2025’te 650 metreküpe düşecektir. İran’da nüfusun % 60’ı suyun olduğu bölgelere göç edecektir.
Su Tüketimi Konusunda Karşılaşacağımız Sorunlar
Görece Muson Asyası’nda olduğu için su kıtlığı görülmeyen Çin ve Hindistan’da da gelecekte tehlikeli boyutlarda su krizi yaşanacaktır. Hindistan’ın başkentindeki su rezervleri 15 yıl içinde kuruyacak ve halk susuzluktan ya tamamen göç edecek ya da susuzluktan öleceklerdir. Çin’in nüfusu bu gün 1,2 milyar. 2030 yılında 1,5 milyar olacaktır. Ülkenin su ihtiyacı % 66 artacaktır.
Su kıtlığı ve sonuçları ile baş edebilmek için harcanın çabalar ve yapılan çalışmalar, küresel ısınmanın hızını azaltacak ortak kararları da kapsamaktadır. Birleşmiş Milletler Çevre Kalkınma Konferansı’nda (Haziran 992) imzalanan iklim anlaşması, ülkeleri sera etkisine neden olan gazların yayılmasını kontrol etmeye davet etmekte ve bunu bir plan ve programa dâhil etmektedir. Günümüzde yaşanın su kıtlığı besin üretimi ve iklim değişimi gibi konular karmaşık bir halde birbirine bağlı görünmektedir.” [1]
Su Ayak İzi Nasıl Azaltılır?
Su ayak izini azaltmak için aşağıdaki stratejileri uygulayabilirsiniz:
- Su Verimliliğini Artırın: Su verimli cihazlar ve ekipmanlar kullanarak su tüketimini azaltın. Bu, su tasarruflu musluklar, duş başlıkları, tuvaletler, endüstriyel ekipmanlar ve sulama sistemleri gibi ekipmanları içerir.
- Geridönüşüm ve Geri Kazanım: Geridönüşüm ve geri kazanım sistemleri kurarak atık su miktarını azaltın. Atık suyun yeniden kullanılması veya arıtılması, suyun daha verimli bir şekilde kullanılmasını sağlar.
- Su Yoğun Faaliyetlerde İyileştirmeler Yapın: Su yoğun faaliyetlerde (örneğin, üretim süreçleri) su kullanımını azaltmak için iyileştirmeler yapın. Daha verimli üretim yöntemleri, soğutma sistemlerinin optimize edilmesi ve su tasarruflu ekipmanların kullanılması gibi önlemler alınabilir.
- Su Kullanımını İzleyin ve Değerlendirin: Su kullanımını düzenli olarak izleyin ve değerlendirin. Su tüketimini belirli hedeflerle karşılaştırarak performansı değerlendirin ve iyileştirme fırsatlarını belirleyin.
- Tedarik Zinciri Yönetimini İyileştirin: Tedarik zinciri süreçlerinde su kullanımını azaltmaya odaklanın. Tedarikçilerle işbirliği yaparak su verimliliğini artırmak ve sürdürülebilir su kaynaklarına erişimi iyileştirmek için çeşitli stratejiler geliştirin.
- Çalışan Eğitimi ve Farkındalık: Çalışanlara su tasarrufu ve verimlilik konularında eğitim verin. Su kullanımının etkileri hakkında farkındalığı artırarak, çalışanların suyu daha verimli bir şekilde kullanmalarını teşvik edin.
- Su Kaynaklarını Koruyun: Su kaynaklarını korumak için doğal su sistemlerinin restorasyonuna ve korunmasına destek olun. Su havzaları, nehirler ve göller gibi su kaynaklarını koruyarak ekosistemlerin dengesini ve su kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlayabilirsiniz.
Ülkelere ve Yüzölçümlerine Göre Su Ayak İzi Hesaplaması
| Sıra No | ÜLKE | ALAN | SU |
|---|---|---|---|
| 1 | BAHAMALAR | 13,940 | 2,776 |
| 2 | GİNE BİSSAU | 36,120 | 2,248 |
| 3 | MALAVİ | 118,480 | 2,059 |
| 4 | HOLLANDA | 41,526 | 1,841 |
| 5 | UGANDA | 236,040 | 1,539 |
| 6 | LİBERYA | 111,370 | 1,351 |
| 7 | GAMBİYA | 11,300 | 1,150 |
| 8 | TAYVAN | 35,980 | 1,034 |
| 9 | FİNLANDİYA | 338,145 | 996 |
| 10 | HİNDİSTAN | 3,287,590 | 956 |
| 11 | KANADA | 9,984,670 | 893 |
| 12 | KOLOMBİYA | 1,138,910 | 880 |
| 13 | İSVEÇ | 449,964 | 867 |
| 14 | BRUNEİ | 5,770 | 867 |
| 15 | GUYANA | 214,970 | 843 |
| 16 | BURUNDİ | 27,830 | 783 |
| 17 | NİKARUGUA | 129,494 | 714 |
| 18 | BANGLADEŞ | 144,000 | 701 |
| 19 | ABD | 9,826,630 | 676 |
| 20 | TANZANYA | 945,087 | 625 |
| 21 | RUANDA | 26,338 | 528 |
| 22 | SUDAN | 2,505,810 | 518 |
| 23 | NORVEÇ | 323,802 | 505 |
| 24 | TUNUS | 163,610 | 504 |
| 25 | ÖZBEKİSTAN | 447,400 | 492 |
| 26 | ENDONEZYA | 1,919,440 | 485 |
| 27 | ARNAVUTLUK | 28,748 | 470 |
| 28 | ESTONYA | 45,226 | 446 |
| 29 | ERMENİSTAN | 29,743 | 433 |
| 30 | TOGO | 56,785 | 423 |
| 31 | TONGA | 748 | 401 |
| 32 | GABON | 267,667 | 374 |
| 33 | İSVİÇRE | 41,290 | 368 |
| 34 | KIRGIZİSTAN | 198,500 | 363 |
| 35 | GANA | 239,460 | 356 |
| 36 | KONGO DEM. CUM. | 2,345,410 | 332 |
| 37 | VENEZUELA | 912,050 | 329 |
| 38 | SOLOMON ADALARI | 28,450 | 320 |
| 39 | PAKİSTAN | 803,940 | 314 |
| 40 | MYANMAR | 678,500 | 306 |
| 41 | ROMANYA | 237,500 | 301 |
| 42 | PANAMA | 78,200 | 283 |
| 43 | ÇİN | 9,596,960 | 282 |
| 44 | NEPAL | 147,181 | 272 |
| 45 | İZLANDA | 103,000 | 267 |
| 46 | POLONYA | 312,679 | 263 |
| 47 | LAOS | 236,800 | 253 |
| 48 | MEKSİKA | 1,972,550 | 251 |
| 49 | BOTSVANA | 600,370 | 250 |
| 50 | KAMBOÇYA | 181,040 | 250 |
| 51 | İTALYA | 301,230 | 239 |
| 52 | EKVADOR | 283,560 | 237 |
| 53 | PARAGUAY | 406,750 | 232 |
| 54 | KENYA | 582,650 | 230 |
| 55 | ALMANYA | 357,021 | 218 |
| 56 | MOZAMBİK | 801,590 | 218 |
| 57 | PAPUA YENİ GİNE | 462,840 | 216 |
| 58 | SENEGAL | 196,190 | 214 |
| 59 | İSRAİL | 20,770 | 212 |
| 60 | ÇEKYA | 78,866 | 202 |
| 61 | İRLANDA | 70,280 | 198 |
| 62 | ÇAD | 1,284,000 | 193 |
| 63 | MAKEDONYA | 25,333 | 188 |
| 64 | BENİN | 112,620 | 178 |
| 65 | KAZAKİSTAN | 2,717,300 | 175 |
| 66 | AVUSTURYA | 83,870 | 170 |
| 67 | LÜBNAN | 10,400 | 163 |
| 68 | DANİMARKA | 43,094 | 162 |
| 69 | SAİNT LUCİA | 616 | 162 |
| 70 | SOMALİ | 637,657 | 162 |
| 71 | MALİ | 1,240,000 | 161 |
| 72 | ZAMBİYA | 752,614 | 158 |
| 73 | LETONYA | 64,589 | 155 |
| 74 | KARADAĞ | 14,026 | 153 |
| 75 | EL SALVADOR | 21,040 | 152 |
| 76 | URUGUAY | 176,220 | 148 |
| 77 | JAMAİKA | 10,991 | 146 |
| 78 | SİNGAPUR | 692.7 | 144 |
| 79 | NİJERYA | 923,768 | 141 |
| 80 | MOLDOVA | 33,843 | 139 |
| 81 | FİLDİŞİ SAHİLİ | 322,460 | 138 |
| 82 | LİTVANYA | 65,200 | 135 |
| 83 | SRİ LANKA | 65,610 | 133 |
| 84 | BOLİVYA | 1,098,580 | 129 |
| 85 | VİETNAM | 329,560 | 127 |
| 86 | KAMERUN | 475,440 | 126 |
| 87 | TÜRKİYE | 780,580 | 126 |
| 88 | IRAK | 437,072 | 112 |
| 89 | SURİNAM | 163,270 | 110 |
| 90 | ARJANTİN | 2,766,890 | 109 |
Türkiye Su Tüketiminde Dünya Genelinde Kaçıncı Sıradadır?
Yukarıda mavi su ayak izi, yeşil su ayak izi, gri su ayak izi konularında ve su ayak izi hesaplama konusunda vermiş olduğumuz bilgilerden sonra Türkiye’nin su tüketimende kaçıncı sırada olduğunu belirtmek isteriz. Yukarıdaki tablodan da anlaşıldığı üzere Türkiye dünya genelinde sıralaması 87’dir.
| 85 | VİETNAM | 329,560 | 127 |
| 86 | KAMERUN | 475,440 | 126 |
| 87 | TÜRKİYE | 780,580 | 126 |
| 88 | IRAK | 437,072 | 112 |
| 89 | SURİNAM | 163,270 | 110 |
Kaynaklar;
[1] Prof. Dr. Ramazan Özey, Günümüz Dünya Sorunları
Kaynaklar;
[2] Kaynak; wikipedia, “Su Yüzdesine Göre Ülkeler”
